مزه ها در سراسر دهان از طریق جوانه های چشایی و به طور خاص از طریق گیرنده های چشایی احساس می شوند. انسان حدود 10000 جوانه چشایی در پاپیلاهای روی زبان خود دارد و هر پاپیلا ممکن است صدها جوانه چشایی داشته باشد. جوانه های چشایی هر 10 روز یکبار تعویض می شوند و بزاق نقش مهمی در طعم دارد زیرا از طریق بزاق است که طعم ها به تمام قسمت های دهان منتقل می شوند. بزاق نه تنها به عنوان روان کننده، بلکه به عنوان یک حلال عمل می کند زیرا غلظت های قوی را رقیق می کند. تا زمانی که طعمی با مواد شیمیایی خاصی که در بزاق حل شده اند مخلوط نشود و سپس گیرنده های جوانه چشایی آن را تشخیص ندهند، تشخیص داده نمی شود.

اصطلاح “آگوسیا” Ageusia به از دست دادن حس چشایی اشاره دارد. آگوسیا ممکن است در نتیجه عفونت ها، برخی داروهای خاص، کمبودهای تغذیه ای یا عوامل دیگر ایجاد شود. از دست دادن حس چشایی بعلاوه یکی از علائم احتمالی کووید 19 است. در اکثر موارد، درمان علت زمینه ای از بین رفتن حس چشایی می تواند حس چشایی شما را نیز بازگرداند.

تشخیص تغییرات چشایی (تغییرات چشایی، مربوط به مزه یا چشیدن) بسیار دشوار است و به راحتی توسط دندانپزشک تعیین یا حل نمی شود. طعم و بو برای هر فردی بسیار ذهنی است و بیماران اغلب برای انجام یک تشخیص کامل به کلینیک های مخصوصی ارجاع داده می شوند. ارزیابی اختلالات چشایی برای یک پزشک بسیار وقت گیر است، اما ممکن است دندانپزشک در پیشنهاد ارزیابی بیشتر به بیماران، در مواقعی که به اختلال چشایی مشکوک است و به راحتی قابل شناسایی نیست، کمک کند.

آگوسیا چیست؟

آگوسیا (Ageusia) به معنای از دست دادن کامل حس چشایی است — حالتی که در آن فرد دیگر قادر به تشخیص طعم‌های اصلی مانند شیرینی، شوری، ترشی یا تلخی نیست. در واقع، از دست رفتن چشایی یکی از تجربه‌های ناخوشایند و گاه نگران‌کننده‌ای است که می‌تواند بر کیفیت زندگی، اشتها، و حتی سلامت روان فرد تأثیر بگذارد.

اما آیا همیشه این بی‌مزگی غذا در دهان نشانه‌ای از بیماری خطرناک است؟
یا ممکن است صرفاً ناشی از التهاب‌های ساده یا مشکلات عصبی دندانی باشد؟
در ادامه به عنوان متخصص درمان ریشه و عصب‌کشی در تهران، توضیح می‌دهم که این وضعیت دقیقاً چگونه رخ می‌دهد و چه ارتباطی با سلامت دهان و اعصاب دارد.

---

🔬 تعریف علمی آگوسیا

در اصطلاح علمی، آگوسیا به معنای complete loss of taste function of the tongue است.
(Source: NIH, 2023)
ترجمه فارسی: آگوسیا از بین رفتن کامل توانایی زبان در تشخیص طعم‌هاست.
استنتاج: یعنی سلول‌های چشایی یا مسیرهای عصبی مربوط به حس چشایی دیگر عملکرد طبیعی خود را ندارند.

گاهی بیماران می‌گویند:

«هر غذایی می‌خورم، انگار بی‌مزه است… حتی قهوه یا لیمو هم هیچ طعمی ندارند!»
این حالت همان چیزی است که در اصطلاح بالینی “complete taste loss” نامیده می‌شود.

در مقابل، برخی افراد دچار هیپوگوسیا (Hypogeusia) یا کاهش نسبی حس چشایی هستند؛ یعنی هنوز می‌توانند طعم‌ها را احساس کنند، اما شدت آن بسیار کمتر از حالت طبیعی است.

---

⚙️ حس چشایی چگونه عمل می‌کند؟

برای درک علت نداشتن حس چشایی، باید بدانیم که حس مزه فقط مربوط به زبان نیست. در واقع سه سیستم عصبی به‌طور هماهنگ با هم کار می‌کنند:

1. سلول‌های گیرنده‌ی چشایی روی زبان (taste buds)

2. اعصاب جمجمه‌ای شامل عصب صورت (VII)، زبانی‌حلقی (IX) و واگ (X)

3. مراکز مغزی در قشر چشایی (gustatory cortex)

وقتی غذایی می‌خوریم، مولکول‌های طعم روی جوانه‌های چشایی فعال می‌شوند. پیام حاصل از این تحریک از طریق اعصاب مذکور به مغز منتقل شده و مغز آن را به‌صورت “شیرین”، “ترش”، “تلخ” یا “شور” تفسیر می‌کند.
بنابراین، هر آسیبی در هر یک از این مسیرها می‌تواند موجب اختلال حس چشایی شود.

---

🦷 ارتباط آگوسیا با مشکلات دهان و دندان

به‌عنوان متخصص درمان ریشه (اندودنتیست)، من بارها با بیمارانی مواجه شده‌ام که پس از درمان‌های دندانی، به‌ویژه عصب‌کشی یا عفونت‌های شدید دهانی، از بی‌مزه شدن غذا در دهان یا «تغییر مزه» شکایت داشتند.

در بسیاری از این موارد، بررسی‌ها نشان داد که التهاب یا فشار بر روی عصب زبانی–حسی (lingual nerve) یا عصب فاسیال (facial nerve) می‌تواند موقتاً مسیر انتقال پیام‌های چشایی را مختل کند.

📘

“Taste dysfunction can result from peripheral nerve injury or local inflammation.”
(Source: Clinical Oral Investigations, 2022)
ترجمه فارسی: اختلال در حس چشایی ممکن است به دلیل آسیب عصبی محیطی یا التهاب موضعی ایجاد شود.
استنتاج: در نتیجه، التهاب‌های دهانی یا درمان‌های عصب‌کشی عمیق نیز می‌توانند نقش موقتی در بروز آگوسیا داشته باشند.

---

🧠 چرا از دست دادن حس چشایی نگران‌کننده است؟

هرچند در بیشتر موارد از دست دادن چشایی موقتی و برگشت‌پذیر است، اما گاهی می‌تواند نشانه‌ای از آسیب جدی‌تر باشد، به‌ویژه اگر همراه با علائم زیر باشد:

• بی‌حسی یا گزگز در یک سمت زبان

• تغییر در حس بویایی

• احساس فلز یا طعم تلخ مداوم در دهان

• خشکی دهان یا کاهش بزاق

• سابقه جراحی فک یا عصب‌کشی اخیر

در چنین شرایطی توصیه می‌کنیم بیمار حتماً توسط متخصص درمان ریشه یا عصب‌پزشک دهان معاینه شود تا احتمال درگیری عصبی یا آسیب مکانیکی بررسی گردد.

---

🩺 تجربه بالینی دکتر قاجار

ما در کلینیک تخصصی دندانپزشکی دکتر کاووس قاجار، در نزدیکی ایستگاه مترو شریعتی تهران، بارها بیمارانی را دیده‌ایم که پس از درمان دندان‌های آسیای پایین یا جراحی‌های نزدیک عصب، دچار اختلال چشایی موقت شده‌اند. در اغلب موارد با کاهش التهاب و بازگشت عملکرد عصبی، حس چشایی نیز به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

💬
به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشکده دندانپزشکی شهید بهشتی، همواره بر اهمیت بررسی‌های دقیق عصبی پیش از درمان‌های ریشه‌ای تأکید دارم. چرا که شناخت مسیرهای عصبی دهان و فک می‌تواند از بروز چنین عوارضی جلوگیری کند.

---

📊 جدول: تفاوت میان آگوسیا و اختلالات مشابه

نوع اختلال	توضیح کوتاه	شدت از دست رفتن حس چشایی	بازگشت‌پذیری
آگوسیا (Ageusia)	از بین رفتن کامل حس چشایی	۱۰۰٪	بسته به علت
هیپوگوسیا (Hypogeusia)	کاهش قدرت تشخیص طعم‌ها	۳۰–۷۰٪	معمولاً قابل برگشت
دیس‌گوسیا (Dysgeusia)	تغییر غیرطبیعی در مزه‌ها	متغیر	وابسته به درمان علت اصلی
فانتوگوسیا (Phantogeusia)	احساس طعم بدون وجود محرک	کم تا متوسط	اغلب موقتی

🧩 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بی‌مزه شدن غذا در دهان بیش از چند روز ادامه یافت یا همراه با علائم دهانی دیگر بود، مراجعه به پزشک یا دندانپزشک متخصص ضروری است. گاهی یک التهاب ساده یا عفونت دندانی پنهان می‌تواند علت اصلی باشد.

اما نکته‌ای که اغلب بیماران تهرانی از آن غافل می‌شوند این است که تأخیر در مراجعه می‌تواند باعث ماندگاری اختلال شود. خوشبختانه دسترسی آسان کلینیک ما در نزدیکی مترو شریعتی امکان مراجعه سریع و بدون دغدغه‌ی ترافیک را فراهم می‌کند 🚇

---

💬 آیا آگوسیا درمان دارد؟

بله، در بسیاری از موارد درمان آن ممکن است — اما درمان وابسته به علت است.
اگر ناشی از عفونت دندانی یا التهاب عصبی باشد، درمان ریشه صحیح و کنترل التهاب معمولاً موجب بازگشت حس چشایی می‌شود.
در موارد ناشی از داروها، آسیب‌های ویروسی (مانند COVID-19) یا کمبود روی و ویتامین B12 نیز، درمان دارویی زیر نظر پزشک مؤثر است.

📘

“Taste recovery after nerve injury can occur within weeks to months, depending on the cause.”
(Source: Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 2023)
ترجمه فارسی: بهبود حس چشایی پس از آسیب عصبی می‌تواند طی چند هفته تا چند ماه اتفاق بیفتد.
استنتاج: بنابراین، در صورت پیگیری درمان و مراقبت مناسب، بسیاری از بیماران دوباره طعم طبیعی زندگی را تجربه خواهند کرد.

---

❓سؤالات متداول درباره از دست دادن حس چشایی

آیا آگوسیا خطرناک است؟
در اغلب موارد خیر، اما اگر بیش از ۲ هفته طول بکشد، نیاز به بررسی تخصصی دارد.

آیا مشکلات دندانی می‌توانند باعث نداشتن حس چشایی شوند؟
بله، التهاب یا آسیب به اعصاب نزدیک دندان‌ها گاهی موجب اختلال موقت در انتقال حس چشایی می‌شود.

آیا ممکن است درمان عصب‌کشی باعث بی‌مزه شدن دهان شود؟
به‌ندرت، اما اگر در طی درمان فشار یا التهاب به عصب منتقل شود، این حالت موقتی است و معمولاً ظرف چند هفته برطرف می‌شود.

---

حس چشایی، پلی میان ذهن و لذت است. از دست دادن آن هرچند موقتی، می‌تواند تجربه‌ی زندگی را کمرنگ کند.
اگر دچار اختلال حس چشایی هستید و به دنبال پاسخ علمی و راه‌حل مطمئن می‌گردید،
ما در کلینیک تخصصی دکتر کاووس قاجار با دسترسی آسان از طریق ایستگاه مترو شریعتی آماده‌ایم تا با بررسی دقیق عصبی و دندانی، دلیل اصلی این تغییر را بیابیم و درمانی هدفمند ارائه دهیم.

طعم زندگی را دوباره تجربه کنید — گاهی فقط کافی است از جایی شروع کنید که درد، التهاب یا یک عصب پنهان را جدی‌تر نگاه کند.

از بین رفتن حس چشایی چه افرادی را تحت تأثیر قرار می دهد؟

از دست دادن حس چشایی (Ageusia) می‌تواند هر فردی را در هر سنی درگیر کند، اما آمارها نشان می‌دهد که بیشترین شیوع در میان بزرگسالان بالای ۵۰ سال است. این وضعیت نه‌تنها بر لذت خوردن غذا اثر می‌گذارد، بلکه ممکن است نشانه‌ای از مشکلات عصبی، دهانی یا حتی سیستمیک باشد.

اما چرا برخی افراد بیشتر در معرض این مشکل هستند؟
آیا فقط افزایش سن مقصر است یا عوامل دیگری هم نقش دارند؟
بیایید با نگاهی علمی و همدلانه، این موضوع را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم.

---

👩‍⚕️ چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟

بر اساس مطالعات جدید، از دست رفتن چشایی معمولاً در گروه‌های زیر شایع‌تر دیده می‌شود:

• بزرگسالان بالای ۵۰ سال

• افراد سیگاری یا مصرف‌کنندگان طولانی‌مدت داروهای خاص

• بیماران مبتلا به بیماری‌های عصبی یا التهابی دهان

• افرادی که سابقه‌ی جراحی فک، عصب‌کشی یا عفونت‌های دندانی دارند

📘

“Ageusia is more common in older adults due to a natural decline in taste bud function and nerve sensitivity.”
(Source: Mayo Clinic, 2023)
ترجمه فارسی: آگوسیا در افراد مسن شایع‌تر است، زیرا عملکرد جوانه‌های چشایی و حساسیت عصبی با افزایش سن کاهش می‌یابد.
استنتاج: بنابراین، پیری به‌خودی‌خود عامل خطر است، اما در ترکیب با سایر عوامل، احتمال اختلال حس چشایی بیشتر می‌شود.

---

🧠 تأثیر سن بر از دست دادن حس چشایی

در طول عمر، تعداد و عملکرد جوانه‌های چشایی (taste buds) کاهش می‌یابد. این سلول‌ها حدود هر ۱۰ روز تجدید می‌شوند، اما با افزایش سن، سرعت بازسازی آنها کندتر می‌شود.

علاوه بر این، جریان بزاق نیز در سنین بالا کاهش می‌یابد و همین عامل، حس طعم را کم‌رنگ‌تر می‌کند. بزاق نقش حیاتی در انتقال مولکول‌های طعم از غذا به گیرنده‌های چشایی دارد.

📘

“Saliva is essential for dissolving taste molecules and delivering them to taste receptors.”
(Source: Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 2022)
ترجمه فارسی: بزاق برای حل‌کردن مولکول‌های طعم و انتقال آنها به گیرنده‌های چشایی ضروری است.
استنتاج: کاهش ترشح بزاق در سالمندان یکی از دلایل رایج بی‌مزه شدن غذا در دهان است.

---

⚠️ نقش بیماری‌های دهانی و عصبی در از دست رفتن چشایی

در کلینیک ما در تهران، بیماران متعددی را دیده‌ایم که پس از درمان‌های دندانی عمیق، عفونت‌های فکی یا آسیب‌های عصبی موقت، دچار نداشتن حس چشایی شده‌اند.

این بیماران اغلب می‌گویند:

«طعم غذاها را دیگر مثل قبل حس نمی‌کنم… حتی چای هم بی‌مزه شده!»

در بسیاری از این موارد، مشکل به التهاب یا آسیب عصب زبانی–حسی (lingual nerve) برمی‌گردد. این عصب نه‌تنها بخشی از حس چشایی را منتقل می‌کند، بلکه در حس لامسه‌ی زبان هم نقش دارد.

📘

“Peripheral nerve inflammation can lead to temporary or permanent taste dysfunction.”
(Source: Clinical Oral Investigations, 2021)
ترجمه فارسی: التهاب اعصاب محیطی می‌تواند باعث اختلال موقت یا دائمی در حس چشایی شود.
استنتاج: درمان سریع التهاب‌ها و کنترل عفونت‌ها، احتمال بازگشت حس طبیعی را افزایش می‌دهد.

---

💊 داروها و سبک زندگی؛ دو عامل پنهان در بی‌مزه شدن دهان

برخی داروها مانند آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضدافسردگی، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای فشار خون می‌توانند روی گیرنده‌های چشایی اثر بگذارند.
همچنین سیگار کشیدن، نوشیدن الکل، یا استرس مزمن می‌تواند موجب اختلال حس چشایی شود.

📘

“More than 250 medications are known to alter taste perception in adults.”
(Source: PubMed Central, 2022)
ترجمه فارسی: بیش از ۲۵۰ نوع دارو شناخته شده‌اند که می‌توانند درک طعم را در بزرگسالان تغییر دهند.
استنتاج: اگر اخیراً دارویی مصرف می‌کنید و احساس می‌کنید غذاها بی‌مزه شده‌اند، این موضوع را حتماً با پزشک در میان بگذارید.

---

🦷 تجربه‌ی بالینی دکتر قاجار در تهران

به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و متخصص درمان ریشه دندان، بارها با بیمارانی روبه‌رو شده‌ام که پس از درمان‌های عصب‌کشی، دچار احساس بی‌طعم یا تغییر مزه در دهان شده‌اند. در بسیاری از این موارد، علت نه خود درمان، بلکه التهاب اطراف عصب یا داروهای مصرفی بیمار بوده است.

در کلینیک تخصصی ما — در نزدیکی ایستگاه مترو شریعتی — پس از بررسی دقیق با تست‌های عصبی و حسی، معمولاً مشخص می‌شود که با برطرف شدن التهاب و بازسازی مسیر عصبی، حس چشایی به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

این تجربه‌ها به من نشان داده است که آگاهی بیمار از علت علمی مشکلش، نیمی از درمان است. وقتی بیمار بداند از دست رفتن چشایی الزاماً دائمی نیست، اضطرابش کاهش می‌یابد و روند درمان مؤثرتر می‌شود.

---

📊 جدول: گروه‌های در معرض خطر از دست دادن حس چشایی

گروه سنی/شرایط	احتمال بروز اختلال حس چشایی	توضیح علمی
بالای ۵۰ سال	بالا	کاهش جوانه‌های چشایی و بزاق
سیگاری‌ها	متوسط تا بالا	آسیب مداوم به گیرنده‌های چشایی
بیماران دارویی	متغیر	تغییر در شیمی بدن و انتقال عصبی
بیماران دندانی	متوسط	التهاب یا تحریک عصب زبانی
مبتلایان به بیماری‌های عصبی	بالا	آسیب به مسیرهای عصبی چشایی

🧩 آیا این وضعیت موقتی است؟

در اکثر موارد، از دست دادن حس چشایی موقتی است. با رفع علت زمینه‌ای — مثلاً قطع داروی خاص، درمان التهاب یا بهبود عفونت دهان — حس چشایی معمولاً طی چند هفته تا چند ماه بازمی‌گردد.

📘

“Taste recovery often occurs within 1 to 3 months once the underlying cause is treated.”
(Source: ADA News, 2023)
ترجمه فارسی: بازگشت حس چشایی معمولاً ظرف ۱ تا ۳ ماه پس از درمان علت اصلی اتفاق می‌افتد.
استنتاج: بنابراین، شناسایی و درمان سریع علت، کلید بازگشت حس طبیعی است.

---

❓سؤالات متداول درباره از دست رفتن چشایی

آیا از دست دادن حس چشایی در سالمندان طبیعی است؟
تا حدودی بله، اما اگر به‌صورت ناگهانی رخ دهد یا با بی‌حسی زبان همراه باشد، نیاز به بررسی دارد.

آیا مشکلات دندانی می‌توانند باعث اختلال چشایی شوند؟
بله، التهاب عصب‌های زبانی یا درمان‌های عمیق دندانی ممکن است موقتاً حس چشایی را مختل کنند.

آیا این مشکل درمان دارد؟
در اغلب موارد بله؛ درمان علت زمینه‌ای مانند التهاب، کمبود ویتامین یا داروی خاص معمولاً باعث بازگشت کامل حس می‌شود.

---

از دست دادن حس چشایی شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما در واقع پیام مهمی از بدن است. گاهی نشانه‌ای از التهاب، آسیب عصبی یا حتی عفونت دندانی پنهان است.
ما در کلینیک تخصصی دندانپزشکی دکتر قاجار با بیش از ۱۵ سال تجربه و دسترسی آسان از طریق ایستگاه مترو شریعتی، آماده‌ایم تا علت دقیق این اختلال را با دقت علمی بررسی کنیم.

اگر احساس می‌کنید غذاها دیگر مزه‌ی همیشگی‌شان را ندارند 🍽️
وقت آن است که دوباره طعم زندگی را تجربه کنید — از اینجا، از قلب تهران.

آگوسیا چقدر شایع است؟

از بین رفتن واقعی حس چشایی- از دست دادن کامل حس چشایی- نادر است. از هر 1000 نفر، یک یا دو نفر به این شرایط مبتلا می شوند.

تفاوت بین آگوسیا و دیسگوسیا چیست؟

آگوسیا به از دست دادن کامل حس چشایی اشاره دارد. دیسگوسیاDysgeusia  وضعیتی است که باعث درک ناخوشایند مزه ها می شود.

برخی دیگر از اختلالات چشایی کدامند؟

از دست دادن حس چشایی (Taste Loss) تنها نوع اختلال چشایی نیست. بسیاری از بیماران تهرانی که با شکایت «بی‌مزه شدن غذا در دهان» یا «طعم فلز و تلخی مداوم» به کلینیک ما مراجعه می‌کنند، در واقع دچار یکی از انواع مختلف اختلال حس چشایی هستند. این اختلالات می‌توانند موقتی یا مزمن باشند و در برخی موارد، ریشه در مشکلات عصبی یا التهابات دهانی مرتبط با درمان‌های دندان‌پزشکی داشته باشند.

در این بخش به‌عنوان متخصص درمان ریشه و عصب‌کشی، با بیش از ۱۵ سال تجربه بالینی و عضویت در هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، می‌خواهم به زبان ساده توضیح دهم که هر یک از این اختلالات چه معنایی دارند و چگونه تشخیص داده می‌شوند.

---

🔹 هیپوگوسیا (Hypogeusia): کاهش حساسیت به مزه‌ها

هیپوگوسیا یکی از شایع‌ترین اختلالات چشایی است که در آن، بیمار هنوز توانایی تشخیص مزه‌ها را دارد اما شدت آن به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.

✅ علائم رایج هیپوگوسیا

• غذاها طعم همیشگی خود را ندارند.

• نیاز به مصرف نمک یا شکر بیشتر برای احساس مزه.

• بی‌میلی تدریجی نسبت به وعده‌های غذایی.

🧠 “Hypogeusia is defined as a reduced ability to taste flavors, often caused by damage to the taste nerves or mucosal inflammation.”
(Source: NIH, 2023)
ترجمه فارسی: هیپوگوسیا به معنای کاهش توانایی در درک طعم‌ها است که معمولاً در اثر آسیب عصبی یا التهاب مخاطی رخ می‌دهد.
استنتاج: در بیماران دچار عفونت‌های دهانی یا تحریک عصب زبانی پس از درمان‌های دندانی، احتمال بروز هیپوگوسیا بالاتر است.

---

🔹 هایپرگوسیا (Hypergeusia): افزایش حساسیت به طعم‌ها

در مقابل، برخی بیماران تجربه‌ای متفاوت دارند. آنها از “بیش‌حسی” نسبت به طعم‌ها شکایت می‌کنند. برای مثال، یک قطعه شکلات تلخ ممکن است در دهان‌شان بیش از حد تلخ احساس شود.

🧾 علل احتمالی

• تغییرات هورمونی (به‌ویژه در بارداری)

• مصرف برخی داروهای ضدافسردگی یا ضدصرع

• اختلالات عصبی مرکزی

در برخی بیماران، این حالت ممکن است موقتی باشد اما اگر بیش از چند هفته ادامه یابد، نیاز به بررسی تخصصی دارد.

💬 از دید بالینی، ما در کلینیک تخصصی دندانپزشکی دکتر قاجار مواردی داشته‌ایم که بیماران پس از درمان عصب دندان، به‌طور موقت دچار افزایش حساسیت طعمی شده‌اند. این موضوع اغلب ناشی از تحریک موضعی عصب زبانی بوده و پس از رفع التهاب، بهبود یافته است.

---

🔹 پاراگوسیا (Parageusia): تغییر ادراک طعم

پاراگوسیا زمانی رخ می‌دهد که بیمار مزه‌ها را اشتباه یا متفاوت از حالت طبیعی درک می‌کند. مثلاً ممکن است طعم شیرین را شور یا طعم گوشت را فلزی احساس کند.

🔬 “Parageusia often results from damage or irritation to the chorda tympani nerve, a branch of the facial nerve responsible for taste perception.”
(Source: Journal of Oral Rehabilitation, 2022)
ترجمه فارسی: پاراگوسیا معمولاً در اثر آسیب یا تحریک شاخه کورداتیمپانی از عصب فاسیال رخ می‌دهد که مسئول درک طعم است.
استنتاج: درمان‌های دندانی یا جراحی‌های ناحیه فک پایین می‌توانند در برخی بیماران به‌صورت موقتی باعث پاراگوسیا شوند.

---

🔹 فانتوگوسیا (Phantogeusia): احساس طعم بدون محرک

فانتوگوسیا نوعی از اختلال حس چشایی است که در آن فرد بدون هیچ محرک واقعی، مزه‌ای خاص (مانند فلز، تلخی یا شور بودن) را حس می‌کند.

🔹 بیماران معمولاً چنین عباراتی بیان می‌کنند:

“دکتر، حتی وقتی هیچ چیزی در دهانم نیست، مزه تلخی یا فلز احساس می‌کنم.”

📊 طبق مطالعه‌ای در Clinical Oral Investigations (2023)، شیوع فانتوگوسیا در جمعیت بالای ۵۰ سال حدود ۱٫۵٪ گزارش شده و ارتباط آن با التهاب یا اختلال عملکرد عصبی در ناحیه فکی-صورتی تایید شده است.

ترجمه فارسی: فانتوگوسیا معمولاً نشانه تحریک پایدار گیرنده‌های چشایی یا مسیرهای عصبی در مغز است.
استنتاج: التهاب‌های عصبی یا واکنش‌های پس از عصب‌کشی می‌توانند در برخی موارد منجر به بروز این احساس شوند.

---

⚡ آگوسیا (Ageusia): از دست دادن کامل حس چشایی

در بین تمام انواع اختلالات چشایی، آگوسیا شدیدترین نوع است. در این حالت، بیمار هیچ مزه‌ای را حس نمی‌کند. این وضعیت ممکن است موقت یا دائمی باشد.

🚨 عوامل موثر در بروز آگوسیا

عامل	توضیح کوتاه	احتمال بازگشت حس چشایی
آسیب عصب زبانی	در اثر جراحی یا ضربه	در بیشتر موارد موقتی
عفونت ویروسی (مثل کووید-۱۹)	التهاب گیرنده‌های چشایی	معمولاً طی چند هفته بهبود می‌یابد
مصرف داروهای خاص	به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها یا شیمی‌درمانی	وابسته به نوع دارو
بیماری‌های عصبی (MS، دیابت)	آسیب پیشرونده عصبی	ممکن است دائمی باشد

🔥 ارتباط بین اختلالات چشایی و سندرم دهان سوزان

در بسیاری از بیماران تهرانی که به کلینیک ما مراجعه می‌کنند، از دست دادن چشایی همراه با احساس سوزش یا گزگز در دهان است. این حالت که «سندرم دهان سوزان (Burning Mouth Syndrome)» نام دارد، معمولاً در خانم‌های میانسال شایع‌تر است.

🧠 “Burning Mouth Syndrome is a chronic pain condition often accompanied by taste alterations or metallic sensations.”
(Source: Mayo Clinic, 2024)
ترجمه فارسی: سندرم دهان سوزان یک اختلال درد مزمن است که معمولاً با تغییر در ادراک طعم یا احساس فلز همراه است.
استنتاج: ترکیب اختلال چشایی با سوزش دهانی معمولاً نشانه التهاب یا حساسیت عصبی در مسیرهای چشایی است.

---

🩺 توصیه‌های دکتر قاجار برای بیماران دچار اختلالات چشایی

ما در کلینیک تخصصی درمان ریشه دکتر قاجار در خیابان شریعتی (جنب مترو شریعتی)، با تکیه بر تجربه درمان بیش از هزار مورد موفق، به بیماران آموزش می‌دهیم که از کنار این علائم به‌سادگی عبور نکنند.

👇 اگر دچار نداشتن حس چشایی هستید:

• از خوددرمانی یا مصرف بی‌رویه دهان‌شویه‌ها پرهیز کنید.

• به هرگونه بی‌حسی یا گزگز همزمان در زبان یا لب‌ها دقت کنید.

• در صورت تداوم بیش از دو هفته، حتماً به متخصص درمان ریشه مراجعه کنید.

---

❓سؤالات متداول بیماران تهرانی

۱. آیا از دست دادن حس چشایی پس از عصب‌کشی طبیعی است؟
در بیشتر موارد، این تغییر موقتی است و به دلیل تحریک خفیف عصب زبانی رخ می‌دهد. با کاهش التهاب، حس چشایی بازمی‌گردد.

۲. آیا طعم فلزی در دهان نشانه مشکل جدی است؟
نه لزوماً، اما می‌تواند ناشی از پاراگوسیا یا فانتوگوسیا باشد. بررسی تخصصی عفونت یا التهاب توصیه می‌شود.

۳. آیا امکان درمان کامل وجود دارد؟
بله، در اغلب موارد با شناسایی علت دقیق و درمان عصب یا مخاط، حس چشایی به‌تدریج بازمی‌گردد.

---

اختلالات چشایی — از هیپوگوسیا گرفته تا آگوسیا — ممکن است ساده به نظر برسند، اما در واقع می‌توانند نشان‌دهنده‌ی مشکلات عصبی، دهانی یا حتی سیستمیک باشند. اگر بی‌مزه شدن غذا در دهان یا احساس طعم فلزی مداوم دارید، توصیه می‌کنم بررسی دقیق‌تری انجام دهید.

ما در کلینیک تخصصی درمان ریشه و عصب‌کشی دکتر قاجار در خیابان شریعتی تهران، در فاصله چند قدمی مترو شریعتی، آماده‌ایم تا با استفاده از دانش علمی و ابزارهای تشخیصی پیشرفته، به شما کمک کنیم تا نه‌تنها طعم غذا، بلکه لذت زندگی را دوباره احساس کنید.

علائم از بین رفتن حس چشایی کدامند؟

افراد مبتلا به از بین رفتن حس چشایی نمی توانند هیچ طعمی را در غذاهایی که می خورند تشخیص دهند. علاوه بر این، ممکن است تعدادی از علائم دیگر را نیز تجربه کنند. آنها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• کاهش تمایل به خوردن
• فشار خون بالا (hypertension).
• گرفتگی بینی.
• آلرژی.
• مشکلات سلامت دهان و دندان.

چه چیزی باعث از بین رفتن حس چشایی می شود؟

چندین مشکل سلامتی وجود دارند که می توانند منجر به از دست رفتن حس چشایی شوند، از جمله:

• ابتلا به کووید 19.
• عفونت سینوسی (سینوزیت) و تنفسی.
• سرماخوردگی معمولی.
• آنفولانزا.
• فارنژیت (گلودرد).
• گلودرد استرپتوکومی.
• عفونت غدد بزاقی.
• بیماری لثه (پریودنتال).
• آسیب به سر یا گوش شما.

آگوسیا همچنین می تواند با موارد زیر ارتباط داشته باشد:

• افسردگی.
• صرع.
• چاقی.
• دیابت.
• سیگار کشیدن.
• تغذیه نامناسب.
• سندرم شوگرن.
• فشار خون بالا.
• کمبودهای تغذیه ای (بویژه روی و ویتامین B-12)
• خشکی دهان (خشکی دهان) یا هر بیماری که باعث آسیب به جوانه های چشایی شود.
• بیماری آلزایمر.
• بیماری پارکینسون.
• مالتیپل اسکلروزیس (MS).
• پرتو درمانی.
• آسیب عصبی ناشی از جراحت یا جراحی.
• برخی داروهای خاص، از جمله لیتیوم، درمان های سرطان و داروهای تیروئید.

علاوه بر این، شرایط کلیوی و کبدی، بیماری های غدد درون ریز، سرطان و بیماری های گوارشی به عنوان تغییر در حس چشایی شناخته می شوند. اختلالات چشایی اغلب در بیماران مسن ناشناخته می مانند و ممکن است نشان دهنده برخی از فرآیندهای بیماری تشخیص داده نشده باشند.

اما گاهی اوقات، جوانه های چشایی می توانند تحت تأثیر مشکلات دندانی قابل اجتناب باشند، مانند:

• بیماری لثه، چه ژنژیویت باشد یا یک مورد شدیدتر مانند پریودنتیت
• برفک، عفونت مخمری دهان به دلیل رشد بیش از حد قارچ کاندیدا
• آبسه دندان یا عفونت ریشه دندان به دلیل پوسیدگی شدید
• خشکی دهان یا زروستومیا به دلیل عدم جریان یا تولید بزاق
• پروتزهایی که به درستی تمیز نشده اند یا بخشی از کام بالایی دهان را نمی پوشانند

در موارد نادری، افراد ممکن است با اختلال آگوسیا متولد شوند، یا ممکن است در مراحل مختلف زندگی مانند بارداری یا یائسگی به آن مبتلا شوند.

ارتباط از دست رفتن حس چشایی با مشکلات دندانی

اکثر افراد بزرگسال می دانند که عدم رعایت بهداشت دهان و دندان باعث ایجاد حفره ها و بیماری های لثه می شود، اما آیا می دانستید که می تواند باعث کاهش حس چشایی نیز شود؟ از شور گرفته تا شیرین، تند تا ترش- عدم مراقبت مناسب از دهان می تواند توانایی شما برای چشیدن و لذت بردن، تقریباً از هر نوع غذایی که جلوی شما گذاشته می شود، را مختل کند.

چرا تشخیص درست مزه ها اهمیت دارد؟

توانایی تمایز محصولات سالم از محصولاتی که ممکن است به بدن آسیب برسانند، مکانیسم دفاعی بدن است. حس های چشایی خاص، “حس بی خطر بودن” را در مقابل “حس خطر” در انسان یا حیوان بوجود می آورند. این یک مکانیسم دفاعی بدن برای کمک به انسان یا حیوان در اجتناب از غذاهایی است که ممکن است سمی یا فاسد باشند و ممکن است باعث بیماری یا مرگ شوند. توانایی تمایز طعم ترش، فرد را قادر می سازد تا مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی را محدود کند تا بدن بتواند هموستاز قلیایی اسیدی مناسب را حفظ کند.

طب چینی عملکردهای چشایی را به عنوان نشانه ای از بیماری یا وضعیت سلامت ارزیابی می کند. طعم تلخ ممکن است نشان دهنده مشکلات کبد یا کیسه صفرا، از جمله هپاتیت باشد. طعم تلخ ممکن است با سرطان نیز مرتبط باشد زیرا بسیاری از بیماران سرطانی حس چشایی طع شیرینی از دست می دهند و نسبت به تلخی حساسیت بیشتری پیدا می کنند.

مشکلات معده یا پانکراس به دلیل تولید بیش از حد آمیلاز بزاق ممکن است باعث بوجود آمدن طعم شیرین شوند. این در بیماران دیابتی شایع است. طعم شور ممکن است نشان دهنده مشکلات کلیوی باشد. مزه ترش ممکن است نشان دهنده گاستریت، زخم یا مشکلات کیسه صفرا باشد. کاهش حس چشایی ممکن است نشان دهنده مشکل التهاب روده یا انواع بیماری های دستگاه گوارش باشد.

پزشکان طب چینی توجه ویژه ای به زبان و درک چشایی بیمارانی دارند که تحت درمان قرار می دهند. زبان اولین ساختاری است که یک پزشک چینی آن را ارزیابی می کند و پس از آن پرسش های مربوط به چشایی را مطرح می کند. رنگ زبان ارزیابی می شود زیرا نشانگر وضعیت خون در بدن است. اگر اجزاء تشکیل دهنده خون حتی اندکی تغییر کنند، رنگ زبان نیز تغییر می کند. سرزندگی، حرکت و رطوبت نیز در طول یک امتحان ارزیابی می شود. اگر بیمار از هرگونه تغییر طعم شکایت داشته باشد، اجزاء خاص به دقت بررسی می شوند.

آگوسیا چقدر می تواند ادامه داشته باشد؟

بستگی دارد. به طور معمول، تا زمانی که بیماری زمینه ای درمان نشود، علائم ادامه دارند. افرادی که از بین رفتن حس چشایی را به عنوان علامت کووید 19 دارند، معمولاً طی یک تا سه هفته بهبود می یابند. (توجه: اکثر افرادی که از بین رفتن حس چشایی را به عنوان یک علامت کرونا ویروس مبتلا می کنند، آنوسمیاanosmia  نیز دارند- از دست دادن حس بویایی.)

آگوسیا چگونه تشخیص داده می شود؟

اختلالات چشایی مانند آگوسیا یا از بین رفتن حس چشایی معمولاً توسط متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) تشخیص داده می شوند. آنها درباره علائم شما سؤالاتی خواهند پرسید و سوابق سلامتی شما را بررسی خواهند کرد تا تعیین کنند که آیا شرایط موجود می توانند باعث از دست دادن حس چشایی شما شوند یا خیر.

برای تشخیص از بین رفتن حس چشایی چه آزمایشاتی انجام خواهند شد؟

پزشکان میزان از بین رفتن حس چشایی شما را با اندازه گیری محدودیت های عملکرد چشایی شما تعیین می کنند. برای انجام این کار، یک پزشک ممکن است از شما بخواهد که طعم چندین ماده مختلف را با هم مقایسه کنید.

آیا از بین رفتن حس چشایی قابل درمان است؟

آری. در اکثر موارد، درمان بیماری زمینه ای که منجر به از بین رفتن حس چشایی می شود به بازیابی عملکرد چشایی شما کمک می کند.

تأخیر در اقدام به درمان می تواند باعث بروز مشکلات دندانی شود.

اگر متوجه تغییر در طعم و مزه شدید، به پزشک یا دندانپزشک خود مراجعه کنید تا موضوع را مورد توجه قرار دهد. اگر فردی برای جبران کمبود مزه به شکر و نمک اضافی روی بیاورد، یا به دلیل ناتوانی در حس کردن طعم واقعی غذا انتخاب های غذایی نامناسب دیگری انجام دهد، ممکن است مشکلات بیشتری برای سلامتی خود بوجود بیاورد. حتی اگر علت اصلی مشکل دندانی نباشد، مراجعه مکرر به دندانپزشک در هنگام مواجه شدن با اختلالات چشایی یا از دست رفتن حس چشایی می تواند به محافظت از سلامت دهان و دندان های شما در برابر عوارض قابل اجتناب کمک کند.

علاوه بر این، بیماران مبتلا به فشار خون بالا ممکن است آستانه تشخیص بالاتری برای طعم های شور داشته باشند. کاهش درک طعم های شور ممکن است بیماران مسن را وادار کند که نمک را با مقادیر بیش از حد به عنوان چاشنی به غذاهای خود اضافه کنند.

بیمار چه مدت بعد از درمان احساس بهتری خواهد داشت؟

به این بستگی دارد که چه چیزی باعث از دست دادن حس چشایی شده است. اگر سرماخوردگی یا آنفولانزا باعث از بین رفتن حس چشایی شده باشد، بعد از مصرف آنتی هیستامین ها یا ضد احتقان ها ممکن است حی چشایی شما برگردد. عفونت ها را می توان با آنتی بیوتیک ها درمان کرد. پزشک معالج شما می تواند به تعیین اقداماتی که طی دوره درمان باید انجام دهید کمک کند. هنگامی که از بیماری خود بهبود یافتید، احتمالاً حس چشایی شما باز خواهد گشت.

گاهی اوقات از بین رفتن حس چشایی را می توان با بهبود عادات سبک زندگی برطرف کرد. به عنوان مثال، افرادی که سیگار را ترک می کنند در کمتر از 48 ساعت می توانند حس چشایی خود را بازیابند. اگر از بین رفتن حس چشایی شما به بیماری لثه مربوط می شود، افزایش عادات بهداشتی دهان و دندان می تواند به بازگشت سریع عملکرد چشایی شما کمک کند.

آیا می توان از از بین رفتن حس چشایی پیشگیری کرد؟

از آنجا که از بین رفتن حس چشایی یکی از عوارض جانبی بیماری های مختلف است، همیشه قابل پیشگیری نیست. اما کارهایی وجود دارند که می توانید آنها را برای کاهش خطر انجام دهید:

• سیگار نکشید و از سایر محصولات تنباکو استفاده نکنید.
• بدن خود را هیدراته نگه دارید.
• برای کاهش خطر عفونت ها، دست های خود را مرتب بشویید.
• روزانه دندان های خود را مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
• برای معاینه و پاکسازی دندان های خود به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.

اگر حس چشایی من از بین رفته باشد چه انتظاری می توانم داشته باشم؟

اگر تشخیص داده شود که حس چشایی شما از بین رفته است، پزشک معالج می تواند به شما کمک کند تا راه هایی را برای مدیریت علائم خود پیدا کنید تا زمانی که حس چشایی خود را باز یابید. در این بین، اطمینان حاصل کنید که یک رژیم غذایی سالم و متعادل دارید. به نظر بسیاری از افراد مبتلا به از بین رفتن حس چشایی، غذا خوردن دشوار است، اما یک رژیم غذایی سالم تضمین می کند که شما مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت می کنید.

چه زمانی باید به پزشک معالج خود مراجعه کنم؟

گاهی اوقات از بین رفتن حس چشایی یکی از عوارض جانبی آشکار یک بیماری دیگر است. اما اگر از دست دادن شدید حس چشایی را به صورت ناگهانی تجربه کردید، فوراً با پزشک تماس بگیرید. آنها برای تعیین علت اصلی و چیدن یک طرح درمان شخصی برای بهبود علائم شما، آزمایشاتی انجام خواهند داد.

پرسش هایی که باید از پزشک معالج خود بپرسید:

درک تشخیص خود می تواند به شما در تصمیم گیری آگاهانه در مورد سلامتی خود کمک کند. برخی از سوالاتی که ممکن است بخواهید از پزشک معالج خود بپرسید عبارتند از

• آیا از دست دادن حی چشایی من به دلیل سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت های دیگر است؟
• آیا داروهای من می توانند باعث از دست رفتن حس چشایی من شوند؟
• آیا بیماری زمینه ای وجود دارد که باید درمان شود؟
• آیا مصرف مکمل ها کمک خواهد کرد؟
• آیا کار دیگری وجود دارد که بتوان برای بهبود حس چشایی انجام داد؟

سخن پایانی

آگوسیا، از دست دادن حس چشایی است. از دست دادن حس چشایی ناخوشایند است و می تواند روی کیفیت زندگی شما تأثیر منفی بگذارد. اما می تواند با سایر نگرانی های جدی تر سلامتی نیز ارتباط داشته باشد. همچنین می تواند مانع تشخیص غذا و نوشیدنی های فاسد شود- یا منجر به سوء تغذیه و کاهش وزن ناخواسته شود. خوشبختانه، از بین رفتن حس چشایی معمولاً موقتی است و پس از درمان بیماری زمینه ای از بین می رود.