چگونه می توان ریشه ی دندان را به خوبی معاینه کرد؟

معاینه ی دقیق ریشه ی دندان فرایند تشخیصی “سه مرحله ای” است که معاینات بالینی، بررسی های رادیوگرافی و تست زنده بودن پالپ را در بر می گیرد. این معاینات باید روی همه ی بیماران انجام شوند، صرف نظر از اینکه مشکل آنها دارای علائم و نشانه است یا خیر. در مواردی که بیمار از یک مشکل بزرگ شکایت دارد، مهم است که راجع به منطقه ی دقیق درد، میزان و طول آن سؤال پرسیده شود. بعلاوه، دندانپزشک باید بپرسد آیا حساسیت پراکنده است یا متمرکز، متناوب است یا مداوم و اینکه آیا محرک خاصی موجب ایجاد درد می شود. مهم است که پاسخ های بیمار را با دقت گوش کنید و آنها را به درستی ثبت کنید. هدف از بررسی ریشه های کل دندان ها این است که به خوبی بین مشکلات مربوط به یک دندان یا بافت دندانی و مشکلات کلی تمیز داده شود. بویژه، معاینات و بررسی های ریشه ی دندان با هدف شناسایی دندان هایی انجام می شود که مشکل ریشه دارند.

معاینه ریشه دندان (تست پالپ دندان)

هدف انجام تست زنده بودن پالپ دندان

گام های کلینیکی و رادیوگرافی نشان می دهند برخی دندان ها از نظراندودانتیک مشکوک هستند. تست های زنده بودن پالپ از جمله عناصر ضروری معاینات اندودانتیک هستند و وضعیت واقعی پالپ دندان را نشان می دهند. دائماً بیماران نسبت به محرک دما در یک نیمه از یکی از قوس های دندانی خود واکنش نشان می دهند. در این موارد، تست زنده بودن پالپ ابتدا باید روی یکی از دندان های “بدون درد” دور از منطقه ای که بیمار از درد آن شکایت دارد انجام شود. ممکن است بهتر باشد ابتدا دندان مقابل در طرف دیگر فک، سپس دندان روبرو در فک مقابل، پس از آن یک دندان سالم در نیمه ی فکی که نسبت به دما حساس است، و در نهایت مشکوک ترین دندان تست شوند. این استراتژی برای ترتیب تست زنده بودن پالپ به دندانپزشک و بیمار اجازه می دهد شاهد واکنش “طبیعی” پالپ دندان فاقد علائم و نشانه باشد. مهم تر از همه اینکه، همانطور که توضیح دادیم، تکرار تست پالپ می تواند بیمار را آرام کند، در او اعتماد ایجاد کند و احتمال پاسخ های منفی یا مثبت نادرست را کاهش دهد.

روند تست زنده بودن پالپ دندان ابتدا به این منظور انجام می شود که در هر بیمار برای تک تک دندان ها یک خط مبنا ایجاد شود. پس از ایجاد این خط مبنا، تست زنده بودن پالپ مناسب و صحیح در نیمه ی قوس دندانی که بیمار در آن علائم درد دندان را احساس کرده است انجام خواهد شد. انجام تست زنده بودن پالپ روی دندانی که هیچ نشانه ای نداشته است می تواند خط مبنای تست را ایجاد کند و می توان آن را با واکنش “غیر عادی” در دندانی مقایسه کرد که در آن علائم مشاهده شده است. در واقع، زمانی که تست زنده بودن پالپ دندان به این طریق انجام می شود، بیماران پیوسته سؤال می پرسند چرا دندان دیگر نسبت به یک تست خاص واکنش زیادی نشان می دهد یا هیچ واکنشی نشان نمی دهد. در این موارد، ممکن است ارزیابی های تشخیصی بیشتری نیاز باشد تا وضعیت ریشه ی هر یک از دندان ها مشخص شود.

روش های مختلف تست زنده بودن پالپ دندان

چهار روش هستند که برای تعیین زنده بودن پالپ دندان به کار گرفته می شوند، تست سرما، تست گرما، تست الکتریکی و تست حفره.

معاینه ریشه دندان (تست پالپ دندان)

انتخاب از بین تست سرما یا تست گرما بر اساس شکایت اصلی بیمار خواهد بود. اگر بیمار در گذشته در واکنش به دما درد تجربه نکرده باشد، برای راحتی بیشتر تست سرما انتخاب خواهد شد. با این حال، باید تأیید شود به محضی که پالپ نسبت به سرما تحریک می شود، طی یک دوره ی چند دقیقه ای در برابر دما مقاومت وجود خواهد داشت که پس از آن می توان دومین تست سرما یا گرما را به درستی انجام داد.

معاینه ریشه دندان (تست پالپ دندان)

تست الکتریکی پالپ تکنیک حساس تری است و نیاز دارد محیط آن کاملاً خشک باشد و معمولاً در دندان هایی که پوشش آنها کاملاً مصنوعی است کاربردی ندارد.

معاینه ریشه دندان (تست پالپ دندان)

تست حفره به ندرت انجام می شود، و معمولاً در صورتی انجام می شود که اطلاعات بالینی و رادیوگرافی و نیز تست پالپ نتیجه ی قطعی در بر نداشته باشند. در این موارد، زمانی که وضعیت یک بیمار نیاز به مداخله داشته باشد تست حفره به عنوان آخرین راهکار تلقی خواهد شد. در صورتی که نیاز باشد تست حفره انجام شود، از همان ابتدا روی دندان مشکوک انجام می شود که طی آن بدون استفاده از هیچ ماده ی بی حس کننده ای، با استفاده از دریل دندانپزشکی یک حفره ی کوچک درون مینای دندان یا ترمیم روی دندان ایجاد می شود. تست حفره پالپ زنده را تحریک خواهد کرد و زمانی که عاج دندان دستکاری می شود واکنش بسیار دردناکی از خود نشان می دهد. در صورت زنده بودن پالپ تنها یک ترمیم ساده روی دندان قرار خواهد گرفت. در مقایسه، تست حفره به اندازه ی پالپ زنده نمی تواند پالپ از دست رفته را تحریک کند. در این صورت، دندانپزشک حفره ی دسترسی ایجاد خواهد کرد و به تدریج به عمق عاج دندان نفوذ خواهد کرد و در نهایت به حفره ی پالپ خواهد رسید و پس از آن درمان ریشه (عصب کشی) را انجام خواهد داد.

تست دما چگونه انجام می شود؟

تست دما باید در قسمت گردن دندان انجام شود و تا حد امکان باید به کناره های لثه ی آزاد نزدیک باشد. مینای دندان و یا ترمیم دندان در این قسمت نازک تر از دیگر قسمت ها است و مهم تر اینکه نزدیک ترین فاصله به حفره ی پالپ است. با انجام تست دما، پزشک “فوری بودن”، “شدت” و “طول” واکنش دندان را بررسی می کند. فوری بودن و شدت واکنش به تست دما می تواند بسته به عوامل مختلف متفاوت باشد، به عنوان مثال، عمق ضایعه ی پوسیده یا کرم خورده، وجود یک ترمیم جدید روی دندان، یا جراحی پریودنتالی که اخیراً انجام شده است. اگر از بیمار بخواهید به میزان شدت واکنش از صفر تا 10 امتیاز بدهد (در حالی که صفر به معنی عدم واکنش و 10 نشانگر بیشترین درد باشد) در تشخیص به شما کمک زیادی خواهد کرد. صرف نظر از فوری بودن و شدت واکنش، اگر با برداشتن محرک دما این واکنش به سرعت از بین برود، هرچند پالپ ملتهب شده باشد، می تواند حاکی از برگشت پذیر بودن شرایط باشد. مهم تر از همه اینکه، مقایسه ی “طول” واکنش با خط مبنایی که با تست دیگر دندان ها بدست آمده است، بیشتر به تشخیص کمک می کند.

پیش از آغاز هر یک از تست های دما، دندانپزشک باید از علامت دست بیمار استفاده کند. به این صورت که با احساس اولین تحریک از محرک دما در دندان خود دست خود را بلند کند و تا زمانی که درد در دندان وجود دارد آن را بالا نگه دارد و با از بین رفتن درد دست خود را پایین بیاورد. عاقلانه است که این فرایند تکرار شود زیرا هم بیمارانی که هیچ علامت و نشانه ای مشاهده نکرده اند و هم بیمارانی که شاهد علائم بوده اند ممکن است همان لحظه عصبی باشند و دستورالعمل را دنبال نکنند. به همین دلیل تست دما نباید ابتدا روی دندان های مشکوک یا دارای علائم انجام شود. بنابراین، پیش از آغاز تست پالپ، به بیمار توضیح دهید این تست چگونه عمل می کند، سپس برای انجام تست از او اجازه بگیرید و تست را روی دندان بدون درد انجام دهید.

در برخی موارد خاص، ممکن است دندان به محرک دما واکنش نشان ندهد که برداشت پزشک از دست رفتن پالپ دندان است در حالی که عدم واکنش بیمار نسبت به تست دما ممکن است به این علت باشد که حفره ی پالپ به شدت کلسیفیه شده است یا قسمت آپیکال دندان تا سطح استخوان تحلیل رفته است. بعلاوه، عدم واکنش به تست دما می تواند ناشی از قرار گرفتن دندان در معرض آسیب باشد، ممکن است اپکس دندان نارس باشد یا بیمار قبل از مراجعه به مطب از داروهای خواب آور استفاده کرده باشد. علاوه بر این، در صورتی که دندان قبلاً تحت درمان ریشه قرار گرفته باشد نیز بیمار به محرک دما واکنش نشان نخواهد داد. با این حال، در صورت شکست درمان ریشه (عصب کشی)، یا پنهان باقی ماندن یکی از کانال ها حین درمان ریشه، دندان به تست دما واکنش نشان خواهد داد.