با چشم غیر مسلح نمی توان “پالپ” دندان را دید. پالپ قسمت مرکزی هر دندان است که از اعصاب، بافت و تعداد زیادی رگ های خونی تشکیل شده است، که با یکدیگر کار می کنند تا مواد غذایی ضروری و اکسیژن به دندان برسانند. پالپ از طرق مختلفی ممکن است آسیب ببیند. بسیار شایع است که پوسیدگی دندان یا آسیب تروماتیک در کودکان به بی پوشش ماندن پالپ دندان منجر می شود که التهاب دندان و درد آن را در پی دارد. درمان پالپ دندان کودکان تحت عناوین مختلفی شناخته می شود، از جمله: درمان ریشه، پالپوتومی، پالپکتومی و درمان عصب. هدف اصلی آن، درمان، احیاء و حفظ دندان عفونی است.

درمان پالپ دندان کودکان (پالپوتومی و پالپکتومی)

علائم نیاز به درمان پالپ

پالپ ملتهب و آسیب دیده بسیار دردناک است. حتی اگر منبع درد قابل مشاهده نباشد، مشخص است که باید کودک را نزد دندانپزشک برد. برخی از علائم نیاز دندان به درمان پالپ عبارتند از:

• درد مدام بدون هیچ دلیل مشخص
• درد هنگام شب
• حساسیت به غذاهای داغ یا سرد
• تورم یا قرمزی اطراف دندانی که تحت تأثیر قرار گرفته است
• لق شدن و جابجایی بی دلیل دندانی که تحت تأثیر قرار گرفته است

گرچه هیچ یک از اینها به معنای ضرورت انجام فوری پالپوتومی نیست، اما احتمال انتخاب این گزینه ی درمان بالا است.

درمان پالپ دندان کودکان (پالپوتومی و پالپکتومی)

چه زمانی درمان پالپ در کودکان ضرورت پیدا می کند؟

دندانپزشک پیش از هر پیشنهاد یا توصیه ای برای کشیدن دندان یا درمان پالپ آن، سن کودک، وضعیت و موقعیت دندان تحت تأثیر، و سلامت عمومی بیمار را بررسی می کند. اما از آنجا که عدم وجود هر یک از دندان ها می تواند پیامدهای بسیاری داشته باشد، تمام سعی خود را می کند تا دندان طبیعی را حفظ کند. از جمله این پیامدها عبارتند از:

• ممکن است طول قوس دندانی کوتاه شود.
• در صورت از دست رفتن دندان شیری، ممکن است دندان دائم فضای کافی برای رشد نداشته باشد.
• دندان مقابل در فک روبرو ممکن است جلوتر از حد معمول خود یا در جای نامناسبی رشد کند.
• ممکن است دندان های پرمولر نهفته باقی بمانند و به تدریج موجب بروز درد شوند.
• ممکن است دندان های به جا مانده جابجا شوند تا شکاف موجود را پر کنند.
• ممکن است زبان وضعیت نامناسبی به خود بگیرد.

به محض عفونت دندان شیری کودکان توسط باکتری، تنها راه ممکن، تخلیه ی پوسیدگی است که موجب عفونت پالپ شده است. در دندان های شیری اگر بتوانیم خیلی زود به وجود بیماری پی ببریم، می توانیم برای نجات دندان فرایند نسبتاً فوری انجام دهیم. حتی شاید نیاز باشد تنها بخشی از پالپ (بخش فوقانی آن) برداشته شود.

تفاوت پالپوتومی و پالپکتومی

پالپوتومی و پالپکتومی شباهت زیادی به یکدیگر دارند. با این تفاوت که در فرایند پالپوتومی بافت پالپ تنها در قسمت تاج دندان برداشته می شود. در پالپکتومی، بافت موجود هم در تاج و هم در ریشه ی دندان تخلیه می شوند. زمانی که جراح ریشه تشخیص دهد که دندان باید حفظ شود، هر دو فرایند مانع از دست رفتن دندان می شوند. هر دو فرایند با کمک بی حسی موضعی و به صورت کاملاً بدون درد انجام می شوند.

اگر طی معاینات مشخص شود که در دندان حفره ی عمیقی وجود دارد اما حفره تا جایی پیشروی نکرده است که دندان نیاز به کشیدن داشته باشد، احتمالاً دندان به پالپوتومی یا پالپکتومی نیاز خواهد داشت. که پس از آن نیاز خواهد بود روی تاج دندان روکش فلزی ضد زنگی قرار داده شود (تا برای مدت زمان بیشتری مانع ورود باکتری به پالپ/ ریشه ی دندان شود). در صورتی که حفره به پالپ نزدیک باشد، دندانپزشک باید تصمیم بگیرد از بین پالپوتومی و پالپکتومی یکی را انتخاب کند تا پس از بی حسی دندان و باز کردن آن، وضعیت پالپ دندان را بررسی کند. از آنجا که رادیوگرافی با اشعه ی ایکس تنها قادر به دیدن بافت های سخت است، تا زمانی که درون دندان بررسی نشود، پی بردن به وضعیت پالپ دندان (عفونی یا در حال از دست رفتن بودن آن) تقریباً غیر ممکن است. با این حال، در صورتی که در تصویر رادیوگرافی در اطراف دندان رادیولوسنسی (میزان نفوذپذیری انرژی تشعشعی مثل پرتوهای ایکس یا پرتوهای گاما) مشاهده شود، می توانیم متوجه شویم که دندان یا نیاز به کشیده شدن یا نیاز به پالپکتومی دارد.

پالپوتومی و پالپکتومی چگونه انجام می شود؟

معمولاً با کمک آرام بخش های بی خطر کودک هوشیار است اما این فرایند برای کودک هیچ نگرانی و اضطرابی ایجاد نخواهد کرد. پالپوتومی با برداشتن بافت پالپ بیمار در تاج دندان انجام می شود. برای تسکین هر گونه بافت عصبی باقیمانده ی درون دندان، داروی ضد عفونی کننده ای درون کانال ریشه ی دندان ریخته می شود. پس از این فرایند معمولاً یک روکش کوچک، مثلاً روکش فلزی ضد زنگی، روی دندان قرار داده می شود. اگر قرار است دندان تنها برای مدت زمان کوتاهی حفظ شود، می توان تصمیم گرفت از یک ترمیم موقت روی دندان استفاده کرد، یا اینکه دندان را کشید و در صورت نیاز از یک فضا نگهدار کوتاه مدت استفاده کرد. اگر قرار است دندان بزودی به طور طبیعی بیافتد، خیلی ساده دندان کشیده می شود، زیرا پالپکتومی برای بیمار یا والدین او هزینه دارد. این تصمیم ها پیش از آغاز فرایند و طی مشاوره ی اولیه گرفته می شوند.

درمان پالپ دندان کودکان (پالپوتومی و پالپکتومی)

مراحل درمان

دندانپزشک پیش از فرایند پالپوتومی راجع به خطرات و مزایای آن با شما صحبت خواهد کرد. تمام سؤالات پاسخ داده خواهند شد. بسته به شرایط هر کودک، پیش از آغاز فرایند درمان، منطقه بی حس می شود یا از داروی آرام بخش استفاده می شود. دندانپزشک از دریل دندانپزشکی یا دیگر ابزارها استفاده می کند تا بخش بیمار درون دندان را تخلیه کند. پالپ آسیب دیده تخلیه می شود و روی منطقه ی باقی مانده دارو قرار داده می شود. پس از آن دندان به طور موقت پر می شود. اگر دندان شیری باشد، ممکن است روی آن روکش قرار داده شود. پس از اتمام فرایند درمان، ممکن است ناراحتی اندکی احساس شود که برای کاهش درد و ناراحتی احتمالی درون دهان یا علائم و نشانه های نگران کننده می توان از مسکن استفاده کرد یا دیگر دستورالعمل های دندانپزشک را دنبال کرد.

پالپوتومی و پالپکتومی چقدر قابل اعتماد هستند؟

این دو فرایند بسیار مؤثر و قابل اعتماد هستند. این درمان به احتمال زیاد در حفظ دندان موفق است، تا زمانی که بالأخره دندان بیافتد و دندان دائمی جایگزین آن شود. این فرایند هیچ خطری ندارد. در برخی موارد، ممکن است دندان دچار آبسه یا پوسیدگی شدید شده باشد به گونه ای که امکان این درمان وجود نخواهد داشت. در این صورت باید دندان کشیده شود. هدف انجام پالپوتومی و پالپکتومی یکی است. هر دو فرایند به این دلیل انجام می شوند که دندان تا زمان افتادن به طور طبیعی، حفظ شود و سالم نگه داشته شود.